Nobelprijswinnaar Adolf Butenandt stelde voor om dit hormoon Leuteosteron te noemen, terwijl andere onderzoekers de voorkeur gaven aan progestageen. Er werd een compromis bereikt en het corpus luteum hormoon kreeg officieel de naam 'progesteron'.

Wat is progesteron?

Progesteron is een natuurlijk hormoon dat door het lichaam wordt gemaakt, voornamelijk in de tweede helft van de menstruatiecyclus. Na de eisprong vormt zich het corpus luteum dat progesteron begint te produceren en de baarmoeder voorbereidt op een bevruchte eicel. Als er geen zwangerschap optreedt, breekt het corpus luteum af en daalt het progesterongehalte.

Hoewel het meestal wordt geassocieerd met vrouwelijke voortplanting, produceren mannen ook kleine hoeveelheden progesteron in hun bijnieren en testikels.

Dit artikel verwijst naar bio-identiek gemicroniseerd progesteron, dat een moleculaire structuur heeft die identiek is aan het progesteron hormoon dat van nature wordt geproduceerd door de eierstokken en de bijnierschorsklieren en dat ook lokaal in de hersenen kan worden gesynthetiseerd door cholesterol. Deze lokale synthese in de hersenen maakt van progesteron een neuro-steroïde, wat betekent dat het naast zijn traditionele hormonale functies ook een rol speelt in het zenuwstelsel.

Bio-identiek progesteron wordt gesynthetiseerd uit diosgenine, een plantverbinding die voorkomt in wilde yamswortel.

Helaas richtte het vroege hormoononderzoek (van de jaren 1930 tot de jaren 1990) zich voornamelijk op progestatines, wat leidde tot lang bestaande misvattingen dat de bijwerkingen werden veroorzaakt door het natuurlijke progesteron zelf.

Progesteron vs. progestatines

Progestagenen zijn synthetische versies van progesteron met gewijzigde chemische structuren. Hoewel ze zijn ontworpen om progesteron na te bootsen, gedragen progestativa zich vaak anders in het lichaam. Ze lijken meer op testosteron en kunnen zich binden aan andere receptoren dan progesteron, waardoor ze soms bijwerkingen veroorzaken zoals hoge bloeddruk, haaruitval, stemmingsstoornissen (angst, depressie) en een verhoogd risico op borstkanker.

Progestativa komen voor in orale anticonceptiva, hormonale spiraaltjes, implantaten en noodanticonceptie. Zelfs de "progesteron-only" pil bevat progestageen, geen natuurlijk progesteron.


De term progestagenen verwijst naar zowel progesteron als progestagenen, wat vaak tot verwarring leidt.

Hoewel zowel progesteron als progestagenen het baarmoederslijmvlies dunner maken, verschillen hun algemene effecten aanzienlijk.

Pas in de jaren '90 kwam bio-identiek progesteron op grote schaal beschikbaar voor therapeutisch gebruik. Vandaag de dag toont onderzoek aan dat het de gezondheid van het hart, de botdichtheid, de slaap en de stemming kan verbeteren, kan helpen bij het kalmeren van menstruele epilepsie en zelfs het risico op borstkanker kan verlagen.

Progesteron in hormoontherapie

Traditioneel wordt progesteron gebruikt in combinatie met oestradiol (een vorm van oestrogeen) in bio-identieke hormoonvervangingstherapie (BHRT) voor vrouwen die nog een baarmoeder hebben, om het risico op baarmoederkanker te verminderen. In tegenstelling tot oestrogeen kan progesteron echter veilig alleen worden gebruikt.

Recent bewijs toont aan dat vrouwen die een chirurgische menopauze hebben ondergaan (bilaterale oophorectomie) nog steeds baat kunnen hebben bij progesterontherapie - met name voor de botten, de slaap en de geestelijke gezondheid - zelfs zonder de noodzaak om de baarmoeder te beschermen.

Geestelijke gezondheid en de menstruatiecyclus

Een van de meest opwindende onderzoeksgebieden is de rol van progesteron in de geestelijke gezondheid.

Progesteron kan worden gesynthetiseerd in de hersenen, waardoor het een neuro-steroïde wordt, waar het wordt omgezet in metabolieten zoals allopregnanolon en pregnanolon - een metaboliet die wordt gevormd door het enzym 3α-hydroxysteroïde oxidoreductase, niet te verwarren met pregnenolon, dat hetzelfde klinkt maar de steroïde hormoonvoorloper is van progesteron, testosteron en cortisol. Deze metabolieten activeren GABA-A-receptoren - dezelfde kalmerende route in de hersenen waar anti-angstmedicijnen zich op richten.

Dit kalmerende effect verklaart waarom sommige zorgverleners nu natuurlijk progesteron gebruiken om angst, depressie, postnatale depressie en zelfs catameniale epilepsie te behandelen.

De rol van progesteron bij catameniale epilepsie

Dit is een menstruatiecyclus-gerelateerde aanvalstoornis die tot 70% van de vrouwen met epilepsie treft (bron: Science Direct). Het wordt gekenmerkt door een toename van aanvallen tijdens bepaalde fasen van de menstruatiecyclus. Er zijn drie verschillende patronen van catameniale epilepsie beschreven: perimenstruale, periovulatoire en inadequate luteale fase.

Progesteron vermindert de vatbaarheid voor aanvallen gedeeltelijk door omzetting in neuro-steroïden die de GABAA-receptorfunctie verbetert en daardoor de neuronale prikkelbaarheid remt.

Natuurlijke progesterontherapie is effectief gebleken bij vrouwen met epilepsie. Bovendien is aangetoond dat neuro-steroïden zeer effectieve remmers zijn van catameniale aanvallen in diermodellen. Verder onderzoek is nodig, maar tot nu toe zien de voordelen van natuurlijk progesteron er veelbelovend uit voor deze aandoening.

Een psychiatrisch perspectief:

Dr. Rachel Jones, een psychiater uit het Verenigd Koninkrijk, is een van de pioniers op het gebied van het gebruik van progesteron ter ondersteuning van de geestelijke gezondheid. Begin 2025, tijdens een podcast met de wereldberoemde menopauzespecialist en huisarts Dr. Louise Newson, besprak Dr. Jones haar observaties: 'vrouwen melden vaak dat ze zich prima voelen tijdens de eerste helft van hun menstruatiecyclus, om vervolgens een scherpe daling van de stemming te ervaren tijdens de tweede helft - wanneer het progesteron daalt'.

In de standaard psychiatrische praktijk wordt de menstruatiegeschiedenis vaak over het hoofd gezien, maar Dr. Jones gebruikt het als diagnostisch hulpmiddel. Ze merkt op dat veel vrouwen die in de psychiatrie belanden ernstige symptomen vertonen zoals zelfmoordgedachten en emotionele instabiliteit, die vaak samenhangen met hormonale schommelingen. "Als het progesteron vóór de menstruatie daalt, voelen mijn patiënten zich het meest verzwakt", legt ze uit.

Door dit patroon te identificeren, ontdekt Dr. Jones dat hormoontherapie de behoefte aan psychiatrische medicatie kan verminderen. Hoewel antidepressiva nog steeds een rol kunnen spelen, pakken ze vaak niet de onderliggende oorzaak aan, die terug lijkt te gaan naar hormonale onbalans.

Ze legt uit dat in haar klinische ervaring "progesteron fantastisch is voor stemming, angst, prikkelbaarheid, woede en slaap. Elke dag in mijn kliniek vertellen vrouwen me dat het hun leven heeft veranderd."

Ze gelooft dat de psychologische voordelen van progesteron te lang over het hoofd zijn gezien. Hoewel ze patiënten aanmoedigt om in eerste instantie psychiatrische medicatie te blijven gebruiken, werkt ze met hen samen om hun hormonen in balans te brengen, waaronder testosteron, oestrogeen en progesteron, voordat ze overweegt om hun psychiatrische medicatie te verminderen.

Een nieuwe kijk op hormonen en geestelijke gezondheid

Zowel Dr. Jones als Dr. Newson zijn het erover eens dat het tijd is om hormoontherapie te integreren in de geestelijke gezondheidszorg en niet alleen te reserveren voor de menopauze of anticonceptie.

Dr. Rachel Rubin, Director-at-Large van de International Society for the Study of Women's Sexual Health (ISSWSH), was het sentiment eens met deze visie. In een recent interview met arts Dr. Peter Attia verklaarde ze: "Hormonen moeten worden behandeld als onderdeel van een medisch totaalperspectief, niet alleen voor BHRT".

Progesteron is veel meer dan een voortplantingshormoon. Te lang zijn de voordelen verward met de risico's van progestativa en is de rol van progesteron in de geestelijke gezondheid over het hoofd gezien. Nu, met groeiend onderzoek en de inzichten van toonaangevende clinici in de functionele en integratieve geneeskunde, wordt bio-identiek progesteron eindelijk erkend als een vitaal hormoon voor zowel de fysieke als emotionele gezondheid.